Kaşgarlı Mahmut Sözleri
Deve yükü aş olsa, aça az görünür.
İnsan şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.
Aslan kocayınca sıçan deliği bekler.
İyi adamın kemikleri erir, adı kalır.
Irak yerin haberini kervan getirir.
Bir karga ile kış gelmez.
İşaret olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz saptırılmaz.
Çifte kılıç kına sığmaz.
Onlara tanrı türk adını verdi ve onları yeryüzüne hakim kıldı.
Dil ile düğümlenen, diş ile çözülmez.
Tay at olunca at dinlenir, çocuk adam olunca ata dinlenir.
Yoğun bulutu tipi sürеr, karanlık işi rüşvеt açar.
Tüccarın malı tеmiz olsa yol üzеrindе kеndisi yеr.
Dеğirmеndе doğmuş sıçan gök gürlеmеsindеn korkmaz.
İnsan şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca sönеr.
Eğir otu kökü bulunduran kişi, hastalansa da ölmеz.
Annеsi yalancı yufka yapar, oğlu tеtik koşup kapar.
İşarеt olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz saptırılmaz.
Gеniş, bol giyim yıpranmaz, danışılmış bilgi yanılmaz.
Yılan kеndi еğriliğini bilmеz, dеvеyе boynun еğri dеr.
Tuzakdan korkmuş kuş kırk yıl çatal ağaç üstünе konmaz.
Kurdun avı ortaklı, kuzgunun avı ağaçda kеndinе ait olur.
Halk içindе uyuşmazlık olsa, kimsе birbirinе yan bakamaz.
Baba bir kardеşlеr dövüşürlеr, ana birlеr yardımlaşırlar.
Danışılmış bilgi güzеllеşir, danışılmamış bilgi yıpranır.
Bıçak nе kadar kеskin olursa olsun, kеndi sapını yontamaz.
Saban zamanı sürtüşmе olursa, harman zamanında dövüş olmaz.
İki buğra, еrkеk dеvе itişir, ortada bükеlеk sinеği incinir.
Dövüş olmayınca düzеn düzülmеz, tipi olmayınca hava açılmaz.
Onlara tanrı Türk adını vеrdi vе onları yеryüzünе hakim kıldı.
Tay atlaşınca at dinlеnir, oğul еrginlеşincе babası dinlеnir.
Babası (anası) еkşi еlma yеsе, oğlunun (kızının) dişi kamaşır.
Gеcеylе yola çıkan gündüzün sеvinir, küçükkеn еvlеnеn yaşlanınca sеvinir.
Kaşgarlı Mahmut Atasözleri
Avçı neçe al bilse, adhığ ança yol bilir
Avcı ne kadar hîle bilse, ayı o kadar yol bilir.
Agılda oglak togsa arıkda otı öner
Ağılda oğlak doğsa, dere boyunda otu biter.
Agız yese köz uyadur
Ağız yese göz utanır.
Alımçı arslan, berimçi sıçgan
Alacağına arslan, vereceğine sıçan.
Alın arslan tutar, küçin sıçgan tutmas
Hîle ile arslan tutulur, zor ile sıçan tutulmaz.
Alp çerikde, bilge tirikde
Yiğit orduda, bilgin mecliste belli olur.
Anuk otru tutsa yokka sanmas
Öne konan yemek ikram edilmemiş sayılmaz.
Arı kapçıtsa ısrur
Arı kızdırılırsa sokar.
Arslan karışa sıçgan ötin ködezür
Kocayan arslan sıçan deliğini gözler.
Balık subda közi taştın
Balık suda, gözü dışarıda.
Bilmiş yek bilmedük kişiden yeğ
Tanıdık şeytan yabancıdan iyidir.
Bir karga birle kış kelmes
Bir karga ile kış gelmez
Böri koşnısın yemes
Kurt komşusunu yemez.
Buğday katında sarkaç subalur
Buğdayın yanında karamuk otu da sulanır.
Buzdan suv tamar
Buzdan su damlar.
Çakşak üze ot bolmas, çakrak bile ubut bolmas
Taş üstünde ot olmaz, yavşak kişide ar olmaz.
Ebdeki buzagu öküz bolmas
Ev içinde bakılan buzağı öküz olmaz.
Ebek ebğe tegmez
Aceleci evine varamaz.
Erik erini yaglıg, ermegü başı kanlıg
Yürekli kişi yağlı, tembelin başı kanlı olur.
Ermegüğe bulıt yük bolur
Tembele bulut yük olur.
Ersek erğe tegmes, ebek ebğe tegmes
Oynak kadın koca bulamaz, aceleci evine varamaz.
Etli tırñaklı eyirmes
Et tırnakdan ayrılmaz.
Eyğü er süñüki erir atı kalır
İyi kişinin kemiği erir, adı kalır.
It ısırmas, at tepmes teme
İt ısırmaz at tepmez deme.
Kagun karma bolsa iyisi ikki eliğin tegir
Kavun yağma edilse, sahibi iki eliyle kapar.
Kalın kolan çupgasız bolmas
Eşek sürüsü başsız olmaz.
Kanıg kan bile (birle) yumas
Kanı kan ile yıkamazlar.
Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar
Karganın kocamışını kim bilir, kişinin gönlündekini kim anlar.
Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur
Danışılmış bilgi güzelleşir, danışılmamış bilgi yıpranır.
Kırk yılka teğin bay çıgay tüzlinür
Kırk yıla kadar zengin fakir bir olur.
Kış konuki ot
Kış konuğu ateşdir.
Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma
Kız ile güreşme, kısrak ile yarışma.
Kız kişi sabi yorıglı bolmas
Cimri kişinin sözü bile yayılmaz.
Kişi sözleşü, yılkı yıylaşu
Kişi söyleşerek, at koklaşarak anlaşır.
Kök temür kerü turmas
Çelik kılıç geri durmaz.
Közüñüğe köğ tüşdi
Aynaya pas düşdü.
Kul yağı, it böri
Kulunun düşman, itinin kurt olduğunu unutma.
Kuş tuzakka meñ uçun ılınur
Kuş tuzağa yem için yakalanır.
Kutsuz kuyugka kirşe kum yağar
Kısmetsiz kişi kuyuya girse kum yağar.
Küñe baksa köz kamar
Güneşe bakan göz kamaşır.
Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar
Nice eski giyim olsa yine de yağmurda işe yarar.
Oglak yiliksiz, oglan biliksiz
Oğlak iliksiz, çocuk bilgisiz olur.
Ot tütünsüz bolmas, yiğit yazuksuz bolmas
Ateş dumansız olmaz, genç kişi günahsız olmaz.
Otuğ odhguç birle öçürmes
Ateş alev ile söndürülmez.
Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas
Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş olmaz.
Sub körmekinçe etük tartma
Suyu körmeyince etek toplama.
Subuzganda ev bolmas, topurganda av bolmas
Eski mezarlıkta ev olmaz, gevşek topraklı yerde av olmaz.
Tatıg közre tikeniğ tüpre
Farslı’ya dikkat et, dikeni kökünden sök.
Taygan yügrügin (yügürgenni) tilkü sebmes
Tazının hızlı koşanını tilki sevmez.
Taz at taparçı bolmas
Alacalı at yük taşıyamaz.
Tılın tergiğe tegir
Tatlı dil ile sofraya erişilir.
Tolum anutsa kulun bulur, tolum unutsa bulun bolur
Silâhını hazır eden at da bulur, silâhını unutsa tutsak olur.
Tütün kopursa işlenür
Dumanı kaldıran islenir.
Uluk yağırı ogulka kalır
Atın omuz başındaki yara oğula kalır.
Yalñuk ürülmüş kap ol, ağzı yazlıp alkınur
Kişi şişirilmiş tulum gibidir, ağzı açılınca söner.
Yalñus kaz ötmes
Yalnız kaz ötmez.
Yazmas atım bolmas, yañılmas bilge bolmas
Şaşmaz ok olmaz, yanılmadık bilgin olmaz.
Yırak yer sabin arkış keldürür
Uzak yerin haberini kervan getirir.
Yurt kiçük bolsa angut bedük ur
Delik küçük olsa da yamayı büyük vur.
Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur
Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur.
Yüzge körme erdem tile
Yüz güzelliği değil erdem dile…